قرارداد آتی و انواع آن در بورس ایران/بازار آتی چه کاربردی دارد؟

قرارداد آتی (پیمان آتی) ، قراردادی دو طرفه است که بر اساس آن، خریدار و فروشنده تعهد می دهند دارایی ثابت قرارداد را به قیمت مشخص و در تاریخ معینی در آینده معامله کنند.

 قرارداد آتی نوعی اوراق مالی است که در بازار سرمایه می توان آن را به عنوان اوراق مالی معامله کرد. در قرارداد آتی خریدار و فروشنده متعهد می شوند که در یک تاریخ مشخص با مبلغ تعیین شده در قرارداد دارایی ثابتی را خرید و فروش کنند یعنی فروشنده تعهد می دهد که در یک تاریخ معین میزان دارایی ثابت تعیین شده ای را در ازای مبلغ مشخص شده ای به خریدار بفروشد و خریدار همچنین نیز تعهد می دهد که مبلغ ذکر شده در قرارداد را در تاریخ مشخص شده به فروشنده پرداخت کند.

قرارداد آتی یکی از ابزار های مشتقه است یعنی این نوع از قرارداد همانند قرارداد اختیار معامله ارزش مستقلی ندارد و برای تعیین ارزش آن وابسته به موارد دیگری است.

یکی از مهمترین مشخصه های بازار آتی که در آن قرارداد آتی بسته و معامله می شود دوطرفه بودن بازار است یعنی خریدار و فروشنده می توانند هم از بالا رفتن قیمت سود کنند و هم از افت قیمت‌‌ها. در واقع دو طرفه بودن بازار باعث می شود تا با تحلیل درست درباره روند بازار به دور از شرایط اقتصادی از بالا یا پایین آمدن قیمت ها سود کسب کنید.

قرارداد آتی در بورس ایران به ۲ دسته تقسیم می شود:

قرارداد آتی کالا

قرارداد آتی سبد سهام(شاخص)

قرارداد آتی کالا

قرارداد آتی کالا از آذرماه سال ۸۷ وارد بازار بورس ایران شد و اولین قرارداد اتی معامله شده مربوط به سکه تمام بهار آزادی در بورس کالا بود، بعد از اولین قرارداد آتی کالای معامله شده در بورس کالا، این قرارداد روی کالاهای پایه ای دیگر هم مانند کاتد مس، کنجاله سویا، زیره، نگین زعفران، سکه طلا، شمش طلا و … صورت گرفت.

قرارداد آتی کالا در واقع نوعی قرارداد مشتقه است که بر اساس آن فروشنده تعهد می دهد در ازای دریافت مبلغ معین  در تاریخ ذکر شده در قرارداد، کالایی را به خریدار بفروشد.

گفتنی است در شهریور ۹۷ بورس کالا با انتشار اطلاعیه ای برای جلوگیری از متضرر شدن فعالان واقعی بازار سکه، از توقف معاملات آتی سکه طلای بهار آزادی و بسته شدن همه نمادهای معاملاتی این کالا خبر داد.

قرارداد آتی سبد سهام(شاخص)

قرارداد آتی سبد سهام(آتی شاخص) نوعی قرارداد آتی دوطرفه است که در آن خریدار و فروشنده متعهد می شوند سهام پایه مشخص شده در قرارداد را به قیمت مشخص و در تاریخ معینی در آینده معامله کنند. این قرارداد برای سهام یا شاخص های مشخص بسته می شود.اولین قرارداد آتی سهام در بازار سرمایه ایران در سال ۹۷ انجام شد و امروز نمادهایی که در این بازار معامله می شوند جسی (آتی شاخص ۳۰ شرکت بزرگ)، جبانک (آتی شاخص بانک ها)، جنفت (آتی شاخص فرآورده نفتی) و …است.

مزایای قرارداد آتی

استقبال سرمایه گذاران و فعالان بازار سرمایه از بازار آتی باعث شد مزایایی برای این بازار تعیین شود:

• تخصیص سود بانکی به مبلغی که در حساب در اختیار مشتری موجود است

• امکان برداشت یک‌روزه موجودی از حساب

• کارمزدهای بسیار پایین

• امکان خرید و فروش نامحدود در هر روز معاملاتی

• واریز روزانه سود و زیان به‌حساب مشتری

• معافیت مالیاتی